Program „Czyste Powietrze” to ogólnopolski program rządowy uruchomiony w 2018 roku, którego głównym celem jest poprawa jakości powietrza w Polsce oraz zmniejszenie emisji szkodliwych substancji do atmosfery, przede wszystkim pyłów zawieszonych i benzo[a]pirenu, które powstają w wyniku spalania paliw stałych w nieefektywnych źródłach ciepła. Realizatorem programu jest Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) we współpracy z wojewódzkimi funduszami ochrony środowiska i gospodarki wodnej.
Program skierowany jest głównie do właścicieli i współwłaścicieli jednorodzinnych budynków mieszkalnych lub lokali mieszkalnych z wyodrębnioną księgą wieczystą. Jego głównym założeniem jest wspieranie finansowe osób fizycznych, które planują modernizację źródeł ciepła i termomodernizację budynków mieszkalnych. Poprzez dofinansowanie działań proekologicznych, program zachęca do rezygnacji z tzw. „kopciuchów”, czyli starych, nieefektywnych pieców, na rzecz nowoczesnych i ekologicznych systemów ogrzewania.
Główne cele programu:
- Poprawa jakości powietrza – poprzez zmniejszenie emisji zanieczyszczeń z domowych źródeł ogrzewania.
- Ograniczenie emisji gazów cieplarnianych – w szczególności CO₂.
- Zwiększenie efektywności energetycznej budynków – co przekłada się na niższe rachunki za ogrzewanie.
- Zwiększenie komfortu życia mieszkańców – dzięki lepszej izolacji cieplnej i nowoczesnym systemom ogrzewania.
Na czym polega wsparcie finansowe?
Program „Czyste Powietrze” oferuje dotacje oraz pożyczki na realizację inwestycji ekologicznych w domach jednorodzinnych. W zależności od dochodów wnioskodawcy, można uzyskać dofinansowanie w trzech poziomach:
- Podstawowy poziom dofinansowania – dla osób, których roczny dochód nie przekracza 135 000 zł.
- Podwyższony poziom dofinansowania – dla osób, których miesięczny dochód na osobę w gospodarstwie domowym nie przekracza 1894 zł (jednoosobowe) lub 2651 zł (wieloosobowe).
- Najwyższy poziom dofinansowania – dla osób z bardzo niskimi dochodami, które mogą dodatkowo uzyskać wsparcie od gminy w przygotowaniu wniosku.
Kwoty dotacji mogą sięgać nawet kilkudziesięciu tysięcy złotych i są uzależnione od rodzaju inwestycji oraz poziomu dochodu. Można również skorzystać z tzw. „dotacji z prefinansowaniem”, czyli wypłaty środków przed rozpoczęciem inwestycji.
Jakie działania można sfinansować?
W ramach programu możliwe jest dofinansowanie następujących działań:
- Wymiana źródła ciepła na paliwo stałe na bardziej ekologiczne, np. pompę ciepła, kocioł gazowy kondensacyjny, kocioł na pellet, ogrzewanie elektryczne, ogrzewanie sieciowe;
- Modernizacja instalacji centralnego ogrzewania i ciepłej wody użytkowej;
- Termomodernizacja budynku (ocieplenie ścian, stropów, podłóg);
- Wymiana stolarki okiennej i drzwiowej;
- Zakup i montaż wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła;
- Audyt energetyczny (który może pomóc w zaplanowaniu prac i oszacowaniu oszczędności);
- Zakup i montaż mikroinstalacji fotowoltaicznej (w określonych przypadkach).
Jak złożyć wniosek?
Wniosek o dofinansowanie można złożyć na kilka sposobów:
- Online przez internet, za pomocą Portalu Beneficjenta lub przez platformę gov.pl;
- Bezpośrednio w urzędzie gminy – wiele gmin współpracuje z NFOŚiGW i pomaga mieszkańcom w przygotowaniu dokumentów;
- W siedzibie Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
Przed złożeniem wniosku warto zebrać dokumenty potwierdzające dochód oraz informacje o planowanych inwestycjach, takie jak oferty od wykonawców czy audyt energetyczny.
Efekty programu
Do połowy 2025 roku z programu „Czyste Powietrze” skorzystały już setki tysięcy gospodarstw domowych. Dzięki inwestycjom ograniczono emisję tysięcy ton zanieczyszczeń rocznie, poprawiając tym samym jakość powietrza w wielu regionach kraju, zwłaszcza w miejscowościach o dużym problemie smogu. Program ma również pozytywny wpływ na gospodarkę – wspiera rozwój firm instalatorskich, producentów nowoczesnych systemów grzewczych i izolacyjnych, a także przyczynia się do rozwoju sektora odnawialnych źródeł energii.
Podsumowanie
Program „Czyste Powietrze” to jeden z kluczowych elementów walki ze smogiem w Polsce. Dzięki niemu właściciele domów jednorodzinnych mają realną szansę na poprawę efektywności energetycznej swoich budynków i wymianę przestarzałych źródeł ciepła na nowoczesne, przyjazne środowisku technologie. To nie tylko inwestycja w zdrowie i komfort mieszkańców, ale także wkład w ochronę klimatu i zrównoważony rozwój kraju. Długofalowo program przyczynia się do poprawy jakości życia, mniejszych kosztów utrzymania domów oraz czystszego powietrza dla przyszłych pokoleń.